Jak dobrać i gdzie najlepiej zamontować wodomierz?
Miejsce w lokalu mieszkalnym, w którym zostanie zamontowany licznik pomiaru zużycia ciepłej i zimnej wody powinno umożliwiać niczym nieutrudniony dostęp do urządzenia i gwarantować jego właściwe działanie. Dokładne informacje dotyczące instalacji wodomierza przynosi lektura polskiej normy PN-EN14154-2:2005.
Miejsce w lokalu mieszkalnym, w którym zostanie zamontowany licznik pomiaru zużycia ciepłej i zimnej wody powinno umożliwiać niczym nieutrudniony dostęp do urządzenia i gwarantować jego właściwe działanie. Zgodnie z wytycznymi Polskiej Normy rodzaj, charakterystyki metrologiczne, wielkość oraz zakres dynamiki pomiaru wodomierza należy dobrać tak, aby były odpowiednie do warunków użytkowania instalacji, jak również wymagań odnośnie klasy warunków środowiskowych.
Oprócz klasy dokładności i średnicy konieczne jest wzięcie pod uwagę spodziewanego strumienia objętości, dostępnego ciśnienia zasilania, charakterystyki wody, tak w chemicznym, jak i fizycznym aspekcie, możliwości wystąpienia osadów wewnątrz urządzenia, dopuszczalnej straty ciśnienia na wodomierzu, przestrzeni oraz kształtu rurociągu.
Jako producent dbamy o dobór i montaż wodomierza
Przekazanie informacji koniecznych do prawidłowego doboru i zamontowania wodomierza leży w gestii producenta, który powinien dołączyć je do urządzenia. W tym przypadku szczególne znaczenie ma informacja o wielkościach wpływających, które mogą wywołać wystąpienie błędów w pomiarach. Jak czytamy w normie PN-NE14154-2:2005 „producent powinien, dla każdej wielkości wpływającej, określić odpowiednie znamionowe warunki użytkowania dotyczące (…) wodomierza”.
Wodomierz należy zamontować w sposób zgodny z jego charakterystykami metrologicznymi, który jednocześnie stanowić będzie zabezpieczenie urządzenia. Dodatkowo montaż powinien umożliwić łatwy dostęp do liczydła wodomierza, który pozwoli nie tylko bez przeszkód odczytywać wskazania, ale również numer seryjny urządzenia oraz inne ważne oznaczenia.
- W wodomierzu nie może zbierać się powietrze i musi on być cały czas wypełniony wodą, dlatego nie wolno go montować w tzw. wysokim punkcie instalacji wodociągowej. Gdy istnieje ryzyko, że powietrze może dostać się do wodomierza, należy po stronie dopływu zainstalować odpowiednią armaturę odpowietrzającą – tłumaczy Jan Bejszer, Dyrektor Techniczny BMETERS Polska.
Przy montażu wodomierza uwzględnić należy wielkości wpływające na pracę urządzenia, takie jak: pozycję pracy wodomierza, występujące zaburzenia hydrauliczne, temperaturę otoczenia i wody, ciśnienie i jakość wody, przenoszenie drgań, ciągłe pole magnetyczne, jak inne warunki o mechanicznym, czy klimatycznym charakterze.
W przypadku pierwszej z wymienionych wielkości wpływających, zadbać należy, aby pozycja montażu i orientacja wodomierza były właściwe dla typu urządzenia, a ponadto nie wpływały w żaden sposób na resztę instalacji wodociągowej. Zastosowanie filtra lub sita we wlocie wodomierza natomiast, będzie nieodzowne w sytuacji, gdy zawieszone w wodzie cząsteczki mogłyby wpłynąć na wyniki pomiaru zużycia wody.
Prawidłowe umiejscowienie licznika wody
Przy montażu licznika wody trzeba też wziąć pod uwagę takie jego umiejscowienie, aby chroniony był przez drganiami wywoływanymi przez instalację wodną, bardzo wysoką temperaturą, która może doprowadzić do deformacji elementów plastikowych wodomierza oraz przede wszystkim przed negatywnym oddziaływaniem mrozu, który może doprowadzić do zamarznięcia wody wewnątrz wodomierza i rozszczelnienia jego konstrukcji.
- Dodatkowo każdy wodomierz zamontowany na instalacji powinien mieć plombę. Oplombowanie licznika wody ma uniemożliwiać jego uszkodzenie lub ingerencję w urządzenie w taki sposób, że nie będzie to widoczne dla zarządcy – wyjaśnia Jan Bejszer.
Wodomierz i przyłącza powinno się dać wymontować w celu ich wymiany w taki sposób, aby nie uszkodzić instalacji i nie naruszyć materiału konstrukcyjnego, co wymaga zastosowania specjalnego złącza umożliwiającego zdemontowanie wodomierza.
Instalacja wodomierza powinna być dodatkowo wyposażona w rozwiązania, które zapobiegną wystąpieniu zagrożeń hydraulicznych, mogących zakłócić prawidłową pracę licznika wody. Po stronie dopływowej są to zawór lub kurek odcinające dopływ wody (muszą posiadać widoczne oznaczenie kierunki przepływu, zamykania i otwierania) oraz wspomniane wcześniej filtr oraz plomba. Natomiast po stronie odpływowej urządzenie dopasowujące, dzięki któremu montaż i demontaż licznika jest ułatwiony, kurek lub zawór o Q3 > 4 m3/h, działający w tym samym kierunku, co zawór na dopływie, zawór spustowy, pozwalający na monitoring ciśnienia i pobieranie próbek wody.
Jednym z kluczowych przy montażu wodomierza czynników jest łatwość odczytu jego wskazań, zarówno dla inkasentów i lokatorów mieszkania. Wodomierz powinien być tak umiejscowiony, aby możliwy był odczyt z odległości nie większej niż 1 metr, pod kątem do 30 stopni względem osi wodomierza oraz do niego prostopadłej. Nie wchodzi w grę takie umiejscowienie licznika, które wymagałoby użycia lustra lub drabiny, aby odczytać wskazania, dlatego też brak bezpośredniego dostępu do wodomierza (lub gdy jest on wyjątkowo utrudniony) oznacza konieczność wykorzystania systemu zdalnego odczytu.
Prawidłowy dobór wodomierza
Podstawową wielkością niezbędną do prawidłowego doboru wodomierza jest strumień objętości wody jaki dane urządzenie ma mierzyć. Sprowadza się to do ustalenia przepływu wody jaki występuję na tzw. "działce obliczeniowej" czyli odcinku instalacji, na której zamontowany ma być wodomierz.
Wyznaczenie tej wartości wymaga jednak obliczenia szeregu innych powiązanych wielkości takich jak prędkość przepływu wody czy średnica rurociągu. Niezbędne jest zatem wgłębienie się w dość skomplikowaną metodykę obliczeń projektowych instalacji sanitarnych. W tym miejscu należy również zwrócić uwagę, że cały ten proces łącznie z doborem wodomierzy powinien być wykonywany przez projektantów.
Na początku rozrysowuje się instalację w rzucie aksonometrycznym i dzieli na wspomniane już wcześniej działki obliczeniowe. Następnie na podstawie znajomości rodzaju i ilości armatury sanitarnej w budynku należy policzyć przepływ wody zimnej, ciepłej i ogólnej dostarczonej do budynku.
Kolejnym elementem są obliczenia hydrauliczne. Na podstawie wyliczonego strumienia, kryterium prędkości oraz materiału instalacji dobiera się średnicę i oblicza stratę ciśnienia podczas przepływu przez poszczególne działki. Działka o największych stratach ciśnienia "po drodze" staje się tzw. najbardziej niekorzystnie usytuowanym punktem czerpalnym. Wartość tych strat niezbędna jest do sprawdzenia warunków ciśnieniowych i ewentualnego doboru zestawu podnoszenia ciśnienia (hydroforu).
Zgodnie z normą PN-EN 1717:2003 i jej wcześniejszą bardziej rozpowszechnioną w branży wersją PN-92/B-01706, w celu określenia chwilowych przepływów w instalacji korzysta się z założenia nierównomierności rozbioru wody w budynku. Jest to swego rodzaju współczynnik określający prawdopodobieństwo otwarcia wszystkich punktów poboru wody jednocześnie i jest on tym mniejszy im więcej jest armatury zainstalowanej w budynku czy mieszkaniu. Gdyby przy obliczeniach przepływów wody nie brano tego pod uwagę, cała instalacja zostałaby przewymiarowana, a przepływ maksymalny nigdy by nie wystąpił. Znacząco podniosłoby to również koszty wykonania takiej instalacji, ponieważ przekłada się to na dużo większe średnice rur.
Przytoczona wcześniej norma precyzyjnie określa sposób oraz wzór na wyliczenie przepływów obliczeniowych dla konkretnych obiektów budowlanych. W przypadku obiektu nie objętego normą należy korzystać z dotychczasowej wiedzy inżynierskiej i wcześniej zastosowanych rozwiązań zależnych od charakterystyki rozbioru wody w podobnych budynkach.
Tabela 1. Wzory do określenia przepływów obliczeniowych w instalacjach wodociągowych dla różnych rodzajów budynków. Źródło: PN-92/B-01706
Co więcej norma PN-92/B-01706 podaje również normatywne wypływy z najbardziej typowej armatury sanitarnej, tabela 2.
Tabela 2 Wypływy normatywne dla punktów czerpalnych. Źródło: PN-92/B-01706
Wypływy z wszystkich punktów czerpalnych należy zsumować i podstawić do odpowiedniej zależności.
Obliczenia należy wykonać osobno dla instalacji ciepłej i zimnej wody, ponieważ przepływ na danych działkach może się znacząco różnić w zależności od charakterystyki rozbioru wody i zainstalowanej armatury.
Przykład obliczeniowy:
Budynek mieszkalny z ilością i rodzajem punktów czerpalnych zestawionych w tabeli 3, dla którego dobrano wodomierz.
Tabela 3 Przykład obliczeniowy
Znając przepływ obliczeniowy na działce na której zamontowane ma być urządzenie można przejść do właściwego doboru urządzenia.
Dobrano jednostrumieniowy, suchobieżny wodomierz GSD8 o średnicy nominalnej DN 20 firmy BMETERS. Przepływ nominalny Q3 = 4,0 m3/h, przepływ maksymalny Q4 = 5,0 m3/h.
Należy jednak pamiętać, że zbyt duży wodomierz zwiększy koszty inwestycji ale w przypadku małego przepływu będzie wykazywał małą dokładność pomiaru. Natomiast zbyt mały wodomierz może okazać się przeciążony pod wpływem dużego przepływu a to prowadzi do szybszego zużywania się jego elementów. Stąd, aby wodomierz pracował właściwie w granicach jego zakresu pomiarowego i dopuszczalnych błędów zaleca się aby stosunek strumienia obliczeniowego q do strumienia nominalnego wodomierza Q3 zawierał się w przedziale 0,55 do 0,9. Dobrany w przykładzie wodomierz firmy BMETERS w pełni spełnia wszystkie te kryteria:
